Κολονοσκόπηση

Τι είναι η κολονοσκόπηση

Η κολονοσκόπηση είναι η ενδοσκοπική εξέταση του βλεννογόνου του παχέος εντέρου δηλαδή της εσωτερικής επιφάνειας του αυλού του εντερικού σωλήνα. Με την κολονοσκόπηση ο γαστρεντερολόγος εξετάζει με εικόνα υψηλής ευκρίνειας το εσωτερικό του παχέος εντέρου και μπορεί να εντοπίσει πολύποδες, φλεγμονές, καρκίνο, ή άλλη παθολογία.

Η κολονοσκόπηση σώζει ζωές γιατί προλαμβάνει σε σημαντικό ποσοστό την ανάπτυξη καρκίνου στο παχύ έντερο, που είναι η δεύτερη αιτία θανάτου από καρκίνο παγκόσμια. Έτσι οι επιστημονικές εταιρίες ογκολογίας και γαστρεντερολογίας συστήνουν την κολονοσκόπηση προληπτικά από την ηλικία των 45-50 ετών για όλους.

Η κολονοσκόπηση πραγματοποιείται για διαγνωστικούς και προληπτικούς σκοπούς, είναι άνετη για τον ασθενή και το όφελος υπερισχύει του μικρού ρίσκου επιπλοκών που αναλύονται παρακάτω. Οι ενδείξεις για την διενέργεια κολονοσκόπησης, οι εναλλακτικές μέθοδοι, οι τρόποι προετοιμασίας του εντέρου και το κόστος αναλύονται σε αυτό το σύντομο κείμενο.

Πότε είναι απαραίτητη η κολονοσκόπηση;

Η κολονοσκόπηση συστήνεται για τη διερεύνηση προβλημάτων που μπορεί να αφορούν στο παχύ έντερο. Πιο συγκεκριμένα η κολονοσκόπηση είναι απαραίτητη όταν υπάρχει αίμα στα κόπρανα, όταν έχουμε μεταβολή των συνηθειών του εντέρου όπως δυσκοιλιότητα, διάρροια, αναιμία λόγω έλλειψης σιδήρου, κοιλιακός πόνο ή πόνος στο ορθό κ.ά.

Η κολονοσκόπηση όμως και προληπτική εξέταση και πρέπει να ξεκινά από την ηλικία των 45-50 ετών και να πραγματοποιείται κάθε 5-10 χρόνια ή πιο τακτικά ανάλογα με την περίπτωση. Κάποιες ομάδες πληθυσμού έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης πολυπόδων και καρκίνου στο παχύ έντερο. Το ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό καρκίνου παχέος εντέρου ή πολυπόδων, ιδιαίτερα σε μικρές ηλικίες, διάφορα γενετικά σύνδρομα, ιστορικό καρκίνου του μαστού, γυναικολογικού καρκίνου κ.ά είναι ενδείξεις να πραγματοποιηθεί εγκαίρως κολονοσκόπηση.

Πώς γίνεται η κολονοσκόπηση;

Η κολονοσκόπηση πραγματοποιείται από γαστρεντερολόγο με τον ασθενή σε καταστολή (μέθη). Ο ιατρός εισάγει από τον πρωκτό μέσα στο έντερο το κολονοσκόπιο, έναν εύκαμπτο σωλήνα που έχει στην άκρη του μια πηγή φωτός και μια κάμερα υψηλής ευκρίνειας. Με πολύ προσεκτικούς χειρισμούς προωθεί το κολονοσκόπιο ώστε να εξετάσει όλο το μήκος του παχέος εντέρου και τμήμα του λεπτού εντέρου που λέγεται τελικός ειλεός. Κατά την απόσυρση του κολονοσκοπίου, λαμβάνονται εικόνες και εάν χρειάζεται λαμβάνονται και βιοψίες. Στην περίπτωση που ο ιατρός εντοπίσει κάποιο πολύποδα μπορεί να τον αφαιρέσει ή να πάρει μια βιοψία.

Πονάει η κολονοσκόπηση;

Υπάρχει ο γενικότερος φόβος στους περισσότερους ότι η κολονοσκόπηση είναι μια επώδυνη διαδικασία. Όμως η αλήθεια είναι ότι η κολονοσκόπηση δεν πονάει εάν γίνεται σωστά. Σε αυτό υπεισέρχονται πολύ παράγοντες όπως η εμπειρία του ενδοσκόπου, η ποιότητα των ενδοσκοπίων, η ανατομία του εντέρου, προηγούμενα χειρουργεία κ.ά. Για παράδειγμα, υπάρχουν ασθενείς που υποβάλλονται σε κολονοσκόπηση χωρίς μέθη ή με ελάχιστη δόση ηρεμιστικού χωρίς να ενοχλούνται.

Στην πλειονότητα των περιπτώσεων όμως δίνεται κατάλληλη καταστολή (μέθη) με ενδοφλέβια φάρμακα από αναισθησιολόγο και την υποστήριξη από εκπαιδευμένο νοσηλευτικό και βοηθητικό προσωπικό που παρακολουθεί τα ζωτικά σημεία του ασθενούς.

Η ομάδα AthensGastro με διευθυντή το γαστρεντερολόγο Δημήτριο Παναγιωτακόπουλο, χρησιμοποιεί τη μέθοδο της υδροκολονοσκόπησης δηλαδή την χρήση φυσιολογικού ορού για την διάταση του εντέρου, αντί για τη χρήση αέρα, με αποτέλεσμα η εξέταση να είναι πολύ πιο άνετη και πιο ασφαλής για τον ασθενή.

Το νερό είναι ένα μέσο που προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα όμως η ομαλή διάταση του εντέρου, η μεγέθυνση της εικόνας, η πλύση του βλεννογόνου από τυχόν υπολείμματα και κυρίως η άνεση και η ασφάλεια για τον ασθενή.

Μάλιστα η αφαίρεση των πολυπόδων κάτω από το νερό (undewater-polypectomy) έχει βιβλιογραφικά και πρακτικά πολλά πλεονεκτήματα ασφάλειας και αποτελεσματικότητας.

Πόση ώρα διαρκεί η κολονοκόπηση

Η διάρκεια της κολονοσκόπηση είναι περίπου 20 – 40 λεπτά. Έχει σημασία η διαδικασία να μην είναι βιαστική γιατί αποδεδειγμένα η αργή και προσεκτική παρατήρηση του βλεννογόνου ειδικά κατά την απόσυρση του κολονοσκοπίου έχει φανεί να μειώνει την πιθανότητα να ξεφύγει της προσοχής του γαστρεντερολόγου κάποιος πολύποδας ή καρκίνος. Σε περιπτώσεις που υπάρχουν πολλοί ή μεγάλοι πολύποδες τότε η διάρκεια της κολονοσκόπησης μπορεί να είναι μεγαλύτερη.

Προετοιμασία για κολονοσκόπηση

Η προετοιμασία του παχέος εντέρου πριν την κολονοσκόπηση είναι ίσως το πιο σημαντικό βήμα στην όλη διαδικασία. Εάν το έντερο είναι ακάθαρτο η εξέταση ενδέχεται να ακυρωθεί και να επαναπρογραμματισθεί. Επίσης μια μέτρια προετοιμασία αυξάνει τον κίνδυνο ο γιατρός να χάσει σημαντική παθολογία που μπορεί να κρύβεται κάτω από ακαθαρσίες.

Ο ιατρός θα σας υποδείξει πιο είναι το καταλληλότερο καθαρτικό για να προετοιμάσετε το έντερο για την κολονοσκόπηση. Ο τρόπος λήψης του καθαρτικού θα εξαρτηθεί από την ώρα του ραντεβού σας. Στην ομάδα μας προτιμούμε την λεγόμενη split-dose προετοιμασία, κατά την οποία το διάλυμα του καθαρτικού μοιράζεται μεταξύ της προηγούμενης ημέρας και της ημέρας που θα γίνει η κολονοσκόπηση, έστω και αν χρειαστεί ο ασθενής να ξυπνήσει πολύ πρωί. Η split-dose προετοιμασία είναι πιο άνετη και κυρίως έχει πολύ καλύτερα αποτελέσματα.

Τα καθαρτικά λόγω της ιδιάζουσας γεύσης τους δεν είναι εύκολα στη λήψη. Υπάρχουν κάποια tips που μπορούν να βοηθήσουν, όπως η έγκαιρη προετοιμασία του διαλύματος του καθαρτικού και η τοποθέτηση του στο ψυγείο, η προσθήκη χυμού λεμονιού ή πορτοκαλιού και η λήψη του υγρού με καλαμάκι.

Τι τρώμε πριν και μετά την κολονοσκόπηση

Πριν ξεκινήσει η προετοιμασία του εντέρου 4-5 ημέρες πριν συνιστάται δίαιτα χαμηλή σε υπόλειμμα (φυτικές ίνες) και χωρίς σπόρια όπως σουσάμι, λιναρόσπορο, ακτινίδια κ.τ.λ. Ανάλογα εάν το ραντεβού για την κολονοσκόπηση είναι πρωινή ή μεσημβρινή ώρα, ο ιατρός θα σας δώσει ειδικές οδηγίες για τι θα φάτε την ημέρα πριν την κολονοσκόπηση. Συνήθως προτείνεται μια σούπα κοτόπουλο ή ψάρι χωρίς λαχανικά με ή χωρίς φιδέ. Τονίζεται ότι κατά την προετοιμασία πρέπει να πίνουμε διαυγή υγρά όπως νερό, χαμομήλι, καφέ ή τσάι χωρίς γάλα.

Μετά την κολονοσκόπηση μπορείτε να φάτε ένα ελαφρύ γεύμα χωρίς ιδιαίτερους περιορισμούς εκτός εάν συμβουλέψει σχετικά ο ιατρός.

Δείτε αναλυτικά την προετοιμασία και διατροφή για κολονοσκόπηση.

Μπορώ να πάρω τα φάρμακά μου;

Έχει τεράστια σημασία να προηγηθεί ραντεβού με τον ιατρό σας αρκετές μέρες πριν την κολονοσκόπηση, ώστε να ληφθεί ένα πλήρες ιστορικό που θα περιλαμβάνει προβλήματα με την καρδιά, το αναπνευστικό, τη νεφρική λειτουργία και κυρίως τα φάρμακα. Αντιπηκτικά ή αντιμαιμοπεταλιακά φάρμακα πρέπει ανάλογα με την περίπτωση να διακοπούν ή να αντικατασταθούν για την κολονοσκόπηση. Ο κίνδυνος της διακοπής των φαρμάκων χωρίς ιατρική συμβουλή είναι μεγάλος ανάλογα με την περίπτωση. Επίσης η μη διακοπή τους ενέχει κινδύνους αιμορραγίας σε περίπτωση βιοψίας ή πολυπεκτομής.

Στις περιπτώσεις ασθενών με διαβήτη τύπου Ι ή ΙΙ, οι οδηγίες είναι διαφορετικές και οφείλετε να ενημερώσετε έγκαιρα τον ιατρό σας.

Κόστος της κολονοσκόπησης

Το κόστος της κολονοσκόπησης διαφέρει ανάλογα με την περίπτωση. Εάν απαιτηθεί πολυπεκτομή ή άλλη επεμβατική πράξη αυτό επιβαρύνεται με επιπλέον κόστος για ειδικά υλικά, φάρμακα και αμοιβές των ιατρών. Επίσης οι βιοψίες και η παθολογοανατομική εξέταση των δειγμάτων επιφέρει επιπλέον κόστος. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι κάποια διαγνωστικά κέντρα συνεργάζονται με τον ΕΟΠΥΥ, όμως καλό να ρωτήσετε εάν η κάλυψη είναι πλήρης ή υπάρχουν κρυφές χρεώσεις. Επίσης πριν προχωρήσετε σε ένα ραντεβού για κολονοσκόπηση να ρωτήσετε το κέντρο που συνεργάζεται με το ΕΟΠΥΥ, εάν θα πραγματοποιηθεί πολυπεκτομή σε περίπτωση εύρεσης πολυπόδων ή θα χρειαστεί νέα κολονοσκόπηση για την αφαίρεση τους. Επίσης είναι σημαντικό να ρωτήσετε εάν ο ιατρός που θα σας κάνει την εξέταση θα σας δει πριν ή και μετά την κολονοσκόπηση για να σας εξηγήσει τα ευρήματα.

Επιπλοκές/κίνδυνοι της κολονοσκόπησης

Η κολονοσκόπηση είναι μια ασφαλής πράξη όμως υπάρχουν σπάνιες επιπλοκές που μπορεί να σχετίζονται τόσο με την καταστολή (καρδιοαναπνευστικές επιπλοκές), όσο και με την πράξη αυτή καθαυτή. Ο κυριότερος κίνδυνος κατά την κολονοσκόπηση είναι η διάτρηση του εντέρου, σπάνιο γεγονός που όμως αυξάνεται σε περίπτωση κάποιας παρέμβασης όπως η πολυπεκτομή. Επίσης η αιμορραγία είναι και αυτή μια από τις σπάνιες επιπλοκές που μπορεί να συμβεί άμεσα ή και καθυστερημένα μέχρι και δύο εβδομάδες μετά από μια πολυπεκτομή. Σε περίπτωση επιπολοκών η αντιμετώπιση ανάλογα με την περίπτωση και τη βαρύτητα μπορεί να απαιτήσει ενδοσκοπική θεραπεία, νοσηλεία ή και χειρουργική επέμβαση. Ακόμη και στα καλύτερα κέντρα υπάρχει η πιθανότητα να μην δει ο γαστρεντερολόγος κάποια σημαντική βλάβη (πολύποδα ή και καρκίνο) σε μικρό ποσοστό.

Θα έχω συμπτώματα μετά; Τι πρέπει να κάνω μετά από μια κολονοσκόπηση;

Η κολονοσκόπηση είναι μια ανώδυνη πράξη και οι ενοχλήσεις είναι ελάχιστες μετά το τέλος της εξέτασης. Ο ασθενής ίσως νιώσει ένα φούσκωμα που μπορεί να οφείλεται στην εμφύσηση αέρα μέσα στο έντερο. Η χρήση διοξειδίου του άνθρακα αντί για αέρα μειώνει αυτή την ενόχληση, ενώ η χρήση νερού όπως αναφέρθηκε πιο πάνω (υδροκολονοσκόπηση) εξαλείφει σχεδόν κάθε ενόχληση. 

Είναι φυσικό μετά την κολονοσκόπηση να χρειαστούν 2-3 ημέρες να ομαλοποιηθούν οι κενώσεις μια που το έντερο είχε αδειάσει εντελώς. Μην σας παραξενέψει το γεγονός ότι δεν πάτε στην τουαλέτα όπως πριν τις επόμενες μέρες. Μετά την κολονοσκόπηση μπορείτε να φάτε ελεύθερα εκτός εάν σας έχει δοθεί διαφορετική οδηγία από τον ιατρό σας. Σε περίπτωση αφαίρεσης ενός πολύποδα (πολυπεκτομή) υπάρχει μικρός κίνδυνος αιμορραγίας μέχρι και δύο εβδομάδες. Καλό είναι να κοιτάτε την τουαλέτα για παρουσία αίματος, την οποία θα αναφέρετε άμεσα στον ιατρό σας.

Μπορώ να οδηγήσω μετά την κολονοσκόπηση;

Η οδήγηση απαγορεύεται αυστηρά μετά από τη λήψη ενδοφλέβιας καταστολής. Πρέπει να φροντίσετε να επιστρέψετε στο σπίτι με την συνοδεία κάποιου υπεύθυνου ενήλικα. Η επήρεια των φαρμάκων δεν διαρκεί για πολύ και ίσως αισθάνεστε ικανοί να οδηγήσετε, όμως η κρίση σας θα είναι επηρεασμένη και τα αντανακλαστικά πολύ αργά. Σε περίπτωση ατυχήματος καμία ασφάλεια δεν θα αποζημιώσει. Χώρια το γεγονός ότι μπορεί να προκαλέσετε σωματική βλάβη ή θάνατο σε εσάς ή άλλους συνανθρώπους.

Επίσης μετά την μέθη για την κολονοσκόπηση, μπορεί να έχετε κάποιου βαθμού αμνησία. Δεν συνιστάται να είστε αποκλειστικά υπεύθυνοι για μικρά παιδιά. Τέλος δεν συνιστάται να υπογράψετε σημαντικά έγγραφα μετά τη μέθη. Έτσι, καλό είναι να γυρίσετε σπίτι και απλά να χαλαρώσετε!

Κάθε πότε πρέπει να γίνεται

Η κολονοσκόπηση τυπικά ως εξέταση ελέγχου και πρόληψης ξεκινά στα 50, αν και οι συστάσεις από την Αμερική έχουν μειώσει την ηλικία στα 45 και μάλλον οδεύουν προς την ηλικία των 40. Σε περίπτωση όμως που η κολονοσκόπηση πραγματοποιείται για διερεύνηση κάποιων συμπτωμάτων εφόσον κρίνει ο ιατρός πρέπει να γίνει ανεξαρτήτως ηλικίας.

Σε περίπτωση που βρεθούν πολύποδες, ανάλογα με την ιστολογική τους μορφή, το βαθμό δυσπλασίας, τον τρόπο αφαίρεσης κ.ά. ο ιατρός θα κρίνει πότε πρέπει να γίνει επανάληψη της εξέτασης. Επίσης εάν το έντερο δεν έχει καθαρίσει καλά, ή εάν ο ιατρός δεν κατάφερε να ολοκληρώσει την εξέταση έως το τυφλό και να δει καλά όλες τις μοίρες του εντέρου, ενδέχεται να χρειαστεί η επανάληψη της εξέτασης.

Μπορώ να κάνω γαστροσκόπηση και κολονοσκόπηση μαζί;

Η γαστροσκόπηση μπορεί άνετα να γίνει την ίδια μέρα με την κολονοσκόπηση αφού δεν διαρκεί πολύ χρόνο και γίνεται με την ίδια μέθη. Πολλές φορές ανάλογα με την περίπτωση επιβάλλεται η γαστροσκόπηση, για παράδειγμα η διερεύνηση των αιτίων αναιμίας από χαμηλό σίδηρο, χαμηλή B12 ή για αιτίες απώλειας βάρους ή ανορεξίας κ.ά.

Υπάρχουν εναλλακτικές εξετάσεις πλην της κολονοσκόπησης;

Για κάποιον που δεν θέλει να κάνει κολονοσκόπηση υπάρχουν τόσο η αξονική κολογραφία (εικονική κολονοσκόπηση) που πραγματοποιείται με ειδικό πρωτόκολλο αξονικής τομογραφίας, καθώς επίσης και η ενδοσκοπική κάψουλα του παχέος εντέρου. Και οι δύο εξετάσεις απαιτούν την προετοιμασία του εντέρου όπως για την κολονοσκόπηση που περιγράφεται παραπάνω. Σε περίπτωση όμως κάποιου ευρήματος, τότε ο ασθενής πρέπει να υποβληθεί σε κλασσική κολονοσκόπηση για την ακριβή διάγνωση, τη πιθανή λήψη βιοψίας ή την αφαίρεση ενός πολύποδα.