Παγκρεατολογια – παθησεις του παγκρεατος
Γενικά
Η παγκρεατολογία ασχολείται με τις παθήσεις του παγκρέατος. Το πάγκρεας είναι ένας επιμήκης αδένας που βρίσκεται στην ράχη μας, πίσω από το στομάχι. Αναγνωρίζουμε ανατομικά την κεφαλή, τον αυχένα, το σώμα και την ουρά. Έχει ένα κεντρικό σωληνάκι (παγκρεατικός πόρος) που καταλήγει στο δωδεκαδάκτυλο, μέσα από τον οποίο εκκρίνονται τα ένζυμα για την πέψη. Η κατάληξη του παγκρεατικού πόρου είναι στο φύμα του Vater, όπου καταλήγει και ο χοληδόχος πόρος που μεταφέρει την χολή στο δωδεκαδάκτυλο.
Η λειτουργία του παγκρέατος
Η λειτουργία του παγκρέατος είναι πολύπλοκη αλλά εν συντομία παίζει ρόλο στην παραγωγή ενζύμων για την πέψη των τροφών (εξωκρινής μοίρα του παγκρέατος), αλλά ταυτόχρονα παράγει διάφορες ορμόνες όπως η ινσουλίνη και η γλουκαγόνη που ρυθμίζουν το μεταβολισμό μας (ενδοκρινής μοίρα του παγκρέατος).
Οι παθήσεις του παγκρέατος είναι πολλές και δεν δύνανται να καλυφθούν σε ένα σύντομο κείμενο όπως αυτό. Κάποιες παθήσεις του παγκρέατος μπορεί να δώσουν έντονα συμπτώματα όπως η οξεία παγκρεατίτιδα, όμως υπάρχουν σοβαρές παγκρέατος όπως το αδενοκαρκίνωμα του παγκρέατος που ενδέχεται να δώσει ελάχιστα συμπτώματα στην αρχή και με αυτό τον τρόπο να καθυστερήσει η διάγνωση.
Οξεία Παγκρεατίτιδα
Παγκρεατίτιδα σημαίνει φλεγμονή του παγκρεατικού αδένα που αδρά μπορεί να είναι οξεία (δηλαδή με απότομη έναρξη και δυνητικά ιάσιμη με την κατάλληλη αντιμετώπιση) ή χρόνια παγκρεατίτιδα όπου ο αδένας σταδιακά σε μεγάλο διάστημα περνά από μια κατάσταση όπου εναλλάσσεται η φλεγμονή και η επούλωση με αποτέλεσμα την ουλοποίηση του αδένα και την απώλεια της λειτουργίας του.
Η οξεία παγκρεατίτιδα οφείλεται σε διάφορους παράγοντες που δρουν στο πάγκρεας, οι πιο συνηθισμένοι στο δυτικό κόσμο είναι το αλκοόλ, οι λίθοι που βρίσκονται στο χοληδόχο πόρο και το φύμα του Vater (χοληδοχολιθίαση), κάποια φάρμακα, το τραύμα στον αδένα, ιώσεις κ.τ.λ. Η οξεία παγκρεατίτιδα μπορεί να είναι ήπια ή σοβαρή και απειλητική για τη ζωή εάν δεν αντιμετωπιστεί.
Τα συμπτώματα της παγκρεατίτιδας είναι ο ισχυρός πόνος που εντοπίζεται στην ανώτερη κοιλιά και αντανακλά συνήθως στην πλάτη. Η διάγνωση γίνεται με κλινικά, βιοχημικά και απεικονιστικά κριτήρια στο νοσοκομείο και αντιμετωπίζεται αρχικά με υποστήριξη του ασθενούς με υγρά, αφαίρεση του αιτίου που την προκάλεσε, αποχή από τη διατροφή για λίγες μέρες έως ότου ο ασθενής μπορεί να την ανεχθεί από το στόμα. Σοβαρές περιπτώσεις οξείας παγκρεατίτιδας μπορεί να επιπλακούν και να απαιτηθούν αντιβιώσεις, διατροφική υποστήριξη, διαχείριση των υγρών και υποστήριξη των άλλων συστημάτων.
Χρόνια παγκρεατίτιδα
Η χρόνια παγκρεατίτιδα από την άλλη έχει μια μακρόχρονη πορεία και τις περισσότερες φορές σχετίζεται με την χρόνια κατανάλωση αλκοόλ και το κάπνισμα. Μπορεί να έχει συμπτώματα πόνου, απώλειας βάρους, δυσπεψίας, διαρροιών και η διάγνωση συνήθως είναι ακτινολογική. Η θεραπεία έγκειται στην αφαίρεση του προδιαθεσικού παράγοντα και η υποστήριξη του ασθενούς με ένζυμα, αντιοξειδωτικά, παυσίπονα ή και επεμβάσεις ενδοσκοπικές ή χειρουργικές σε σοβαρές περιπτώσεις.
Προκαρκινικές καταστάσεις
Η χρόνια παγκρεατίτιδα, κυστικές αλλοιώσεις του παγκρέατος όπως το ενδοπορικό θηλώδες νεόπλασμα του παγκρέατος (IPMN), το βλεννώδες κυσταδένωμα κά που μπορεί να οδηγήσουν σε δυσπλαστικές αλλοιώσεις στο πάγκρεας που μπορεί να οδηγήσουν σε ανάπτυξη καρκίνου. Το κάπνισμα, ο σακχαρώδης διαβήτης και η κληρονομικότητα είναι επίσης παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν σε νεόπλασμα του παγκρέατος που δυστυχώς είναι από τους πιο θανατηφόρους καρκίνους που βρίσκεται σε αύξηση στο δυτικό κόσμο.
Καρκίνος του παγκρέατος
Ο καρκίνος του παγκρέατος είναι μια σοβαρή πάθηση που προσβάλλει την εξωκρινή μοίρα του παγκρέατος. Χαρακτηρίζεται από την ανώμαλη ανάπτυξη των αδενικών κυττάρων του παγκρέατος ή τα κύτταρα των πόρων του αδένας, που οδηγεί στο σχηματισμό όγκων. Ο κυριότερος τύπους είναι το αδενοκαρκίνωμα του παγκρέατος. αδενοκαρκίνωμα του παγκρέατος.
Τα συμπτώματα του καρκίνου του παγκρέατος μπορεί είναι ήπια σε πρώιμα στάδια. Αυτός είναι και ο λόγος που η διάγνωση γίνεται συνήθως με καθυστέρηση. Σε προχωρημένα στάδια κοινά συμπτώματα περιλαμβάνουν τον πόνο στην κοιλιά με αντανάκλαση στην πλάτη, την απώλεια βάρους, την ανορεξία, την κατάθλιψη και τον ίκτερο. Διαγνωστικές εξετάσεις που χρησιμεύουν στη διάγνωση είναι απεικονιστικές εξετάσεις όπως η αξονική (CT) και η μαγνητική (MRI) τομογραφία καθώς και ο ενδοσκοπικός υπέρηχος με λήψη βιοψιών (EUS-FNA/FNB) χρησιμοποιούνται για την επιβεβαίωση της παρουσίας καρκίνου.
H συχνότητα του καρκίνου του παγκρέατος δεν είναι υψηλή, όμως έχει πολύ κακή πρόγνωση. Δυστυχώς παρατηρείται με ανησυχητική αύξηση τα τελευταία χρόνια σε όλο και μικρότερες ηλικίες. Η κατανόηση της επιδημιολογίας αυτής της νόσου είναι ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματική πρόληψη και θεραπεία.
Οι θεραπευτικές επιλογές για τον καρκίνο του παγκρέατος περιλαμβάνουν τη χειρουργική επέμβαση, τη χημειοθεραπεία και την ακτινοβολία. Αν και τα ακριβή αίτια του καρκίνου του παγκρέατος δεν είναι πλήρως κατανοητά, ορισμένοι παράγοντες κινδύνου, όπως το κάπνισμα, η παχυσαρκία, ο σακχαρώδης διαβήτης και το οικογενειακό ιστορικό, μπορεί να αυξήσουν την πιθανότητα εμφάνισης αυτής της πάθησης.
Νευροενδοκρινικοί όγκοι του παγκρέατος
Οι νευροενδοκρινείς όγκοι του παγκρέατος (neuroendocrine tumours – pNET) είναι πολύ σπάνιοι όγκοι που αναπτύσσονται από την ενδοκρινική μοίρα του αδένα. Όπως προαναφέρθηκε στο παγκρεατικό αδένα υπάρχουν εξειδικευμένα κύτταρα που παράγουν ορμόνες και ρυθμίζουν το μεταβολισμό μας. Τέτοια κύτταρα για παράδειγμα είναι τα β- κύτταρα του παγκρέατος, τα οποία παράγουν την ινσουλίνη ή τα α-κύτταρα του παγκρέατος που παράγουν την γλουκαγόνη καθώς και άλλα εξειδικευμένα κύτταρα.
Οι νευροενδοκρινικοί όγκοι μπορεί να παράγουν συμπτώματα εάν εκκρίνουν ορμόνες ή μπορεί να μην παράγουν ορμόνες και στην περίπτωση αυτή ονομάζονται μη-λειτουργικοί νευροενδοκρινικοί όγκοι. Παραδείγματα λειτουργικών όγκων είναι το ινσουλίνωμα, το γλουκαγόνωμα, το γαστρίνωμα κ.ά. Τα συμπτώματα για παράδειγμα του ινσουλινώματος προκύπτουν από την παραγωγή ινσουλίνης και εκφράζονται με συμπτώματα συμβατά με υπογλυκαιμία (ανησυχία, εφίδρωση, ταχυπαλμία, λιποθυμική διάθεση κ.ά.) τα οποία περνάνε μετά τη λήψη του φαγητού.
Παρά τη σπανιότητα τους (λιγότερο από 10 περιστατικά ανά εκατομμύριο πληθυσμού ανά έτος) οι νευροενδοκρινικοί όγκοι έχουν μεγάλο ενδιαφέρον, και πραγματικά λόγω του μικρού τους μεγέθους είναι δύσκολο να εντοπιστούν. Για το λόγο αυτό ασχολούνται εξειδικευμένες ομάδες με εμπειρία στο κομμάτι της παγκρεατολογίας όπως η ομάδα μας, που γνωρίζει τις ιδιαιτερότητες αυτών των όγκων.
Η αξιολόγηση των νευροενδοκρινικών όγκων είναι σημαντική, ιδιαίτερα με το ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα, με το οποίο μπορεί να ληφθεί βιοψία, να γίνει σταδιοποίηση του όγκου και έτσι να ληφθούν οι σωστές θεραπευτικές αποφάσεις.
Ο γαστρεντερολόγος Δημήτριος Παναγιωτακόπουλος είναι εξειδικευμένος στις παθήσεις του παγκρέατος και το ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα.
