Η παγκρεατίτιδα είναι μια σοβαρή πάθηση που επηρεάζει την πέψη και απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή στη διατροφή. Σε αυτό το άρθρο, θα δείτε ποια διατροφή είναι ιδανική για τη διαχείριση της παγκρεατίτιδας και τη στήριξη της υγείας του παγκρέατος.
Τι είναι η παγκρεατίτιδα
Η παγκρεατίτιδα είναι η φλεγμονή του παγκρέατος. Το πάγκρεας είναι αδένας του πεπτικού συστήματος με ενδοκρινείς και εξωκρινείς λειτουργίες. Παράγει πολλές ορμόνες όπως για παράδειγμα η ινσουλίνη, καθώς και ένζυμα που διασπούν τους υδατάνθρακες, τις πρωτεΐνες και τα λιπίδια. Έτσι γίνεται η απορρόφηση των θρεπτικών ουσιών. Η παγκρεατίτιδα διακρίνεται σε οξεία και χρόνια.
Τα αίτια της οξείας παγκρεατίτιδας πολλά. Μεταξύ άλλων είναι η χολολιθίαση (λιθιασική παγκρεατίτιδα), διάφορα φάρμακα, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, το κοιλιακό τραύμα κ.ά. Η χρόνια παγκρεατίτιδα χαρακτηρίζεται από εξάρσεις και υφέσεις, έχει χρόνια πορεία και επί το πλείστον συνδέεται με χρόνια κατάχρηση αλκοόλ.
Η σωστή διατροφή παίζει κρίσιμο ρόλο στην αντιμετώπιση της παγκρεατίτιδας. Υπάρχουν πολλές επιστημονικές μελέτες που εστιάζουν στην σίτιση κατά τη διάρκεια των επεισοδίων παγκρεατίτιδας, αλλά και σε διατροφικές συνήθειες που ενδεχομένως να ενισχύουν την υγεία του παγκρέατος και συμβάλλουν στον έλεγχο των φλεγμονών.
Αιτίες παγκρεατίτιδας
Τα συχνότερα αίτια της οξείας παγκρεατίτιδας είναι οι χολόλιθοι που μεταναστέυουν από την χοληδόχο κύστη και φράζουν τον παγκρεατικό και χοληφόρο πόρο που έχουν κοινή κατάληξη στο δωδεκαδάκτυλο (φύμα του Vater). Άλλα αίτια οξείας παγκρεατίτιδας μπορεί να είναι η κατάχρηση αλκοόλ, διάφορα φάρμακα, το κοιλιακό τραύμα, αυξημένα τριγλυκερίδια στο αίμα, καθώς και ιατρογενή αίτια, όπως οι επιπλοκές παρεμβάσεων όπως η ERCP και η βιοψία του παγκρέατος. Από την άλλη, η χρόνια παγκρεατίτιδα συνδέεται συνηθέστερα με την μακρόχρονη κατανάλωση αλκοόλ και σπανιότερα οφείλεται σε γενετικούς παράγοντες, αυτοάνοσες καταστάσεις, κυστική ίνωση, κάπνισμα κ.ά.
Συμπτώματα παγκρεατίτιδας
Τα κυριότερα συμπτώματα της παγκρεατίτιδας περιλαμβάνουν τον έντονο πόνο στο πάνω μέρος της κοιλιάς, που συχνά ακτινοβολεί στη ράχη και χειροτερεύει μετά το φαγητό. Οι ασθενείς με παγκρεατικό πόνο πολλές φορές αναφέρουν σχετική ανακούφιση όταν λαμβάνουν εμβρυϊκή στάση. Ο παγκρεατικός πόνος συνοδεύεται μερικές φορές από ναυτία, εμετούς, αίσθημα φουσκώματος. Στην χρόνια παγκρεατίτιδα παρατηρείται επίσης διάρροια που περιέχει λίπος μέσα στα κόπρανα. Η λιπαρή αυτή διάρροια (στεατόρροια) οφείλεται σε ατελή απορρόφηση του λίπους λόγω παγκρεατικής ανεπάρκειας, με αποτέλεσμα τα κόπρανα να είναι λασπώδη, ωχρά, κολλώδη και να επιπλέουν στο νερό λόγω του υψηλού ποσοστού λίπους που κανονικά διασπάται από τα παγκρεατικά ένζυμα. Στη λεκάνη της τουαλέτας μπορεί ο ασθενής να παρατηρήσει κηλίδες λίπους και ότι χρειάζεται να τραβήξει το καζανάκι πολλές φορές για να καθαρίσει η λεκάνη.
Διατροφή στην οξεία παγκρεατίτιδα
Διατροφή τις πρώτες ώρες
Στην αρχική φάση της οξείας παγκρεατίτιδας, απαιτείται απόλυτη αποχή από τροφή, τόσο σε στερεά όσο και σε υγρά, ώστε το πάγκρεας να “ξεκουραστεί” και να μειωθούν οι εμετοί. Ο ασθενής χρειάζεται να λάβει μεγάλες ποσότητες υγρών ενδοφλέβια ιδίως τις πρώτες ώρες της νοσηλείας του. Η σίτιση μπορεί να γίνει μέσω ρινονηστιδικού καθετήρα, δηλαδή σωλήνα που περνά από τη μύτη και καταλήγει στο λεπτό έντερο, παρακάμπτοντας έτσι το σημείο εκβολής του παγκρεατικού πόρου. Η έναρξη σίτισης από το στόμα, εξετάζεται από τους ιατρούς μόλις ο πόνος υποχωρήσει, σταματήσουν οι εμετοί και οι τιμές λιπάσης και αμυλάσης επανέρχονται στα φυσιολογικά όρια. Σε βαριές καταστάσεις η σίτιση μπορεί να πραγματοποιηθεί από την φλέβα του ασθενούς, όμως η εντερική σίτιση υπερτερεί.
Διατροφή μετά από 24-48 ώρες
Αφού σταθεροποιηθεί η κατάσταση, ξεκινά μια συντηρητική επανένταξη τροφών με διαυγή υγρά, όπως ζωμό χωρίς στερεά, τσάι και σουρωμένους χυμούς. Τα γεύματα πρέπει να είναι μικρά και συχνά, ενώ σε περιπτώσεις υπεργλυκαιμίας απαιτείται συνεργασία με διατροφολόγο. Στην συνέχεια, προχωράμε σε μη διαυγή υγρά (π.χ. γάλα χωρίς λακτόζη, ζελέ) και ελαφρά δίαιτα ικανή σε προτεΐνη αλλά χαμηλή σε λιπαρά.
Διατροφή μετά το εξιτήριο
Στο σπίτι, ο ασθενής ακολουθεί διατροφή σχετικά χαμηλή σε λιπαρά. Κατάλληλα τρόφιμα περιλαμβάνουν ασπράδι αυγού, άπαχο κοτόπουλο, ζυμαρικά και ρύζι. Φυτικές ίνες, φρούτα και ωμά λαχανικά αποφεύγονται αρχικά, καθώς δυσκολεύουν τη λειτουργία της πέψης. Η διατροφή εφόσον αφαιρεθεί το πιθανό αίτιο επανέρχεται σταδιακά στην κανονικότητα.
Διατροφή για χρόνια παγκρεατίτιδα
Ποιες τροφές να επιλέξω
Εάν αντιμετωπίζετε χρόνια παγκρεατίτιδα, είναι σημαντικό να υιοθετήσετε μια διατροφή πλούσια σε πρωτεΐνες και χαμηλή σε λιπαρά, εστιάζοντας σε τροφές με αντιοξειδωτική δράση. Αντί να καταναλώνετε δύο μεγάλα γεύματα την ημέρα, προτιμήστε μικρά και συχνά γεύματα που διευκολύνουν το πάγκρεας, χωρίς να το επιβαρύνουν.
Επιλέξτε άπαχα βιολογικά κρέατα, ψάρια ελεύθερης αλιείας και όσπρια, που είναι πλούσια σε θρεπτικά συστατικά και εύκολα στην πέψη. Τροφές όπως το σπανάκι, τα μύρτιλα, τα κεράσια, τα πράσινα μήλα και τα μη επεξεργασμένα δημητριακά προσφέρουν αντιοξειδωτική προστασία και θρέψη. Για σνακ, μπορείτε να προτιμήσετε αγγουράκια, καροτάκια και φρούτα εποχής.
Αποφύγετε τα γλυκά, καθώς η παγκρεατίτιδα επηρεάζει την ισορροπία της ινσουλίνης. Αντί για γλυκά, προτιμήστε φρέσκα φρούτα. Παράλληλα, δώστε έμφαση στην επαρκή κατανάλωση υγρών, όπως νερό, πράσινο τσαϊ για να διατηρείτε τον οργανισμό σας ενυδατωμένο.
Ποιες τροφές να αποφύγω
Η αποφυγή λιπαρών τροφών είναι καθοριστικής σημασίας, ιδιαίτερα των trans λιπαρών. Αποφύγετε επεξεργασμένα τρόφιμα, όπως τηγανητές πατάτες, deep fried πιάτα, fast food. Περιορίστε την κατανάλωση γαλακτοκομικών εάν σας ενοχλούν. Επίσης, αποφεύγετε προϊόντα από λευκό αλεύρι, όπως πίτες, ψωμιά, κέικ και μπισκότα, που μπορεί να επιβαρύνουν τον έλεγχο της γλυκόζης και μακροπρόθεσμα μπορεί να οδηγήσουν σε μεταβολικό σύνδομο και διαβήτη.
Πολύ σημαντική είναι και η πλήρης αποφυγή των αλκοολούχων ποτών, καθώς και αναψυκτικών που περιέχουν ζάχαρη. Ο καφές γενικά με μέτρο δεν φαίνεται να επιβαρύνει την κατάσταση. Τέλος, κόψτε το κάπνισμα, ακόμη και αν η παγκρεατίτιδα είναι σε ήπια μορφή ή στα αρχικά της στάδια, για να προστατέψετε την υγεία σας και να μειώσετε τον κίνδυνο υποτροπής.
Συμβουλές διατροφής
- Εάν πάσχετε από παγκρεατίτιδα, είναι σημαντικό να συμβουλεύεστε πάντα το γιατρό ή τον κλινικό διατροφολόγο σας πριν από οποιαδήποτε αλλαγή στη διατροφή σας ή τη χρήση συμπληρωμάτων. Η διατροφή πρέπει να διευκολύνει την πέψη, χωρίς να επιβαρύνει το πάγκρεας.
- Προτιμήστε 6-8 μικρά γεύματα ημερησίως αντί για μεγάλα, καθώς είναι πιο εύκολα στην πέψη. Αποφύγετε τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες, καθώς μπορεί να επιβραδύνουν την πεπτική διαδικασία και την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών.
- Επιλέξτε τροφές πλούσιες σε αντιοξειδωτικά, όπως μούρα, φράουλες, δαμάσκηνα και μύρτιλλα. Παράλληλα, εξετάστε τη χρήση φυσικών πολυβιταμινούχων συμπληρωμάτων με υψηλή απορροφητικότητα, πάντα σε συνεννόηση με ειδικό.
- Σε περιπτώσεις χρόνιας παγκρεατίτιδας, η λήψη παγκρεατικών ενζύμων μαζί με τα γεύματα βοηθά σημαντικά την πέψη και απορρόφηση των ουσιών.
Η διατροφή παίζει καθοριστικό ρόλο στην υποστήριξη της υγείας του παγκρέατος και στην αποτροπή υποτροπών της παγκρεατίτιδας. Η επιλογή των σωστών τροφών, η αποφυγή επιβαρυντικών συνηθειών, όπως η κατανάλωση αλκοόλ και λιπαρών τροφών, και η υιοθέτηση ενός ισορροπημένου τρόπου ζωής μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά την καθημερινότητα των ασθενών. Θυμηθείτε να συμβουλεύεστε πάντα τους ειδικούς για οποιαδήποτε αλλαγή στη διατροφή σας, διασφαλίζοντας έτσι την καλύτερη φροντίδα για τον οργανισμό σας.
