Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου

Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (IBS – Irritable Bowel Syndrome) γνωστό και ως σπαστική κολίτιδα, προκαλεί δυσάρεστα ή επώδυνα κοιλιακά συμπτώματα, επηρεάζοντας συχνά την ποιότητα ζωής, χωρίς όμως να βλάπτει το πεπτικό σύστημα ούτε να αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο του παχέος εντέρου.

Η διαχείριση των συμπτωμάτων είναι δυνατή μέσω της σωστής διατροφής, αλλαγών στον τρόπο ζωής και, ενίοτε, με φαρμακευτική αγωγή. Είναι σημαντικό να αποκλειστούν με σιγουριά άλλες παθήσεις που ενδέχεται να προκαλούν παρόμοια συμπτώματα.

Τι είναι το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου (σπαστική κολίτιδα);

Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου είναι μια λειτουργική γαστρεντερική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από μια ομάδα συμπτωμάτων που περιλαμβάνουν κοιλιακό πόνο, μεταβολές στην σύσταση και την συχνότητα των κενώσεων και συνοδεύεται συχνά με φουσκώματα.

Είναι μια συχνή πάθηση που επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Τα συμπτώματα του ευερέθιστου εντέρου μπορεί να είναι ήπια ή και πολύ έντονα επηρεάζοντας την ποιότητα της ζωής των ασθενών. Στους ασθενείς με αυτο το σύνδρομο δεν εντοπίζεται κάποια εμφανής οργανική ή ανατομική βλάβη στις εξετάσεις αίματος, στον ενδοσκοπικό ή απεικονιστικό έλεγχο, σε αντίθεση με άλλες παθήσεις που έχουν παρόμοια συμπτώματα, όπως η κοιλιοκάκη, οι φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου ή ο καρκίνος του παχέος εντέρου.

Πως γίνεται η διάγνωση του συνδρόμου του ευερέθιστου εντέρου;

Το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου είναι μια χρόνια λειτουργική εντερική πάθηση. Η διάρκεια των συμπτωμάτων έχει μεγάλη σημασία στη διάγνωση όπως αυτή καθορίζεται από τα κριτήρια της Ρώμης (IV έκδοση).

Σύμφωνα με τα κριτήρια της Ρώμης IV, για να διαγνωστεί κάποιος με IBS, πρέπει να πάσχει από επαναλαμβανόμενο κοιλιακό πόνο, κατά μέσο όρο τουλάχιστον μία ημέρα την εβδομάδα, κατά τους τρεις προηγούμενους μήνες, με έναρξη των συμπτωμάτων τουλάχιστον έξι μήνες πριν από τη διάγνωση.

Επιπλέον, ο πόνος πρέπει να συνοδεύεται με μεταβολές στην συχνότητα των κενώσεων, την σύσταση και το σχήμα των κοπράνων και το σημαντικότερο να σχετίζεται με την αφόδευση.

Η διάγνωση του συνδρόμου του ευερέθιστου εντέρου, βασίζεται κυρίως στο ιστορικό και την φυσική εξέταση. Είναι ζωτικής σημασίας να διερευνήσει ο ιατρός, οποιαδήποτε ανησυχητικά σημάδια ή συμπτώματα (τις λεγόμενες “κόκκινες σημαίες”), τα οποία θα μπορούσαν να υποδηλώνουν μια πιο σοβαρή υποκείμενη πάθηση:

Κόκκινες σημαίες – σημεία συναγερμού

Ασθενής με συμπτώματα και ηλικία άνω των 50 ετών, στον οποίο δεν έχει προηγηθεί κολονοσκόπηση ή άλλη εξέταση για τον αποκλεισμό καρκίνου του παχέος εντέρου. Αυτό υποδηλώνει τη σημασία της κολονοσκόπηση για τον καρκίνο του παχέος εντέρου σε ενήλικες που παρουσιάζουν συμπτώματα που μοιάζουν με IBS.
Πρόσφατη αλλαγή στη συνήθεια του εντέρου: Μια ξαφνική μεταβολή στις συνήθειες του εντέρου μπορεί να υποδηλώνει μια δυνητικά πιο σοβαρή κατάσταση.
Στοιχεία έκδηλης γαστρεντερικής αιμορραγίας (π.χ. μέλαινα ή αιματοχεσία): Η παρουσία αίματος στα κόπρανα (είτε μαύρα, βυσσινί χρώμα κόπρανα, είτε κατακόκκινο αίμα) καθιστά αναγκαία την περαιτέρω διερεύνηση.
Πόνος και κενώσεις που αφυπνίζουν τον ασθενή τη νύχτα: Ο κοιλιακός πόνος ή οι κενώσεις που ξυπνούν συστηματικά τον ασθενή από τον ύπνο είναι ανησυχητικές. Ακούσια απώλεια βάρους.
Οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του παχέος εντέρου ή φλεγμονώδους νόσου του εντέρου.
Ψηλαφητή κοιλιακή μάζα ή λεμφαδενοπάθεια: Η παρουσία μάζας ή διογκωμένων λεμφαδένων απαιτεί άμεση προσοχή και διερεύνηση.
Στοιχεία σιδηροπενικής αναιμίας σε εξέταση αίματος: Η σιδηροπενική αναιμία (χαμηλή φεριτίνη, μικροκυτταρική και υπόχρωμη αναιμία) μπορεί να είναι αποτέλεσμα χρόνιας απώλειας αίματος, γεγονός που απαιτεί περαιτέρω διερεύνηση.
Θετική εξέταση για αίμα στα κόπρανα (θετική Mayer κοπράνων): Η θετική εξέταση για αίμα στα κόπρανα υποδηλώνει αιμορραγία στο πεπτικό σύστημα.

Συνήθως πέραν της λήψης του ιστορικού και της κλινικής εξέτασης, ο ιατρός μπορεί να ζητήσει και κάποιες βασικές αιματολογικές εξετάσεις και εξετάσεις κοπράνων όπως:

Ορολογικός έλεγχος για τον αποκλεισμό της κοιλιοκάκης: Η κοιλιοκάκη είναι συχνή στο γενικό πληθυσμό και έχει παρόμοια συμπτώματα με το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου.
Ποσοτικός προσδιορισμός καλπροτεκτίνης κοπράνων: Αυτή η εξέταση ελέγχει για παρουσία φλεγμονής στο έντερο και βοηθά να ξεχωρίσουμε την πιθανότητα φλεγμονώδους νόσου του εντέρου
Άλλες εξετάσεις ανάλογα την περίπτωση: Ανάλογα με τα κυρίαρχα συμπτώματα του ασθενούς, μπορεί να ζητηθούν πρόσθετες εξετάσεις όπως η εξέταση του πρωκτού (δακτυλική εξέταση), η μανομετρία του πρωκτού, το αφοδευόγραμα, το πυελικό και διακολπικό υπερηχογράφημα, οι εξετάσεις για διάρροια από χολικά οξέα κ.ά.

Οι τύποι του ευερέθιστου εντέρου

Το ευερέθιστο έντερο χωρίζεται σε διάφορους τύπους, ανάλογα με τα κυρίαρχα συμπτώματα:

Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου με διάρροια (IBS-D): Οι ασθενείς παρουσιάζουν συχνές και υδαρείς κενώσεις.
Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου με δυσκοιλιότητα (IBS-C): Κυριαρχεί η δυσκολία στην αφόδευση, με σκληρά κόπρανα.
Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου μικτού τύπου (IBS-M): Εναλλάσσονται περίοδοι διάρροιας και δυσκοιλιότητας.
Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου ακαθόριστου τύπου (IBS-U): Αυτή η κατηγορία χρησιμοποιείται όταν οι εντερικές συνήθειες του ασθενούς δεν εντάσσονται σταθερά σε κανέναν από τους άλλους τρεις υποτύπους.

Τι προκαλεί το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου;

Το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου, όπως λανθασμένα ορίζεται και ως “σπαστικό έντερο” ή “σπαστική κολίτιδα”, είναι μια διάγνωση που τίθεται παραδοσιακά εξ’ αποκλεισμού – όταν δηλαδή δεν έχει βρεθεί τίποτα άλλο μετά από εξαντλητικό έλεγχο από τον ιατρό. Αυτή η τακτική είναι λανθασμένη και γίνεται δυστυχώς από πολλούς γιατρούς. Η διάγνωση του συνδρόμου του ευερέθιστου εντέρου μπορεί να γίνει βασισμένη σε δεδομένα.

Η ιατρική έρευνα για τα αίτια του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου έχει προχωρήσει τις τελευταίες δεκαετίες. Ιστορικά τα αίτια του ευερέθιστου εντέρου εστιάζονται στον άξονα εγκεφάλου – εντέρου (brain-gut axis), γιατί έχει παρατηρηθεί ότι υπάρχει συσχέτιση με ψυχολογικές καταστάσεις όπως το άγχος και η κατάθλιψη. Είναι άλλωστε γνωστό ότι τα συναισθήματα επηρεάζουν άμεσα την κινητικότητα του εντέρου. Επίσης, το στρες μέσω των νευροδιαβιβαστών μπορεί να επηρεάσει την διαπερατότητα του εντέρου, το ανοσοποιητικό σύστημα και το εντερικό μικροβίωμα.

Η κατανόηση των διαφόρων πιθανών αιτιών και μηχανισμών του IBS είναι ζωτικής σημασίας για την καθοδήγηση αποτελεσματικών στρατηγικών θεραπείας. Λαμβάνοντας υπόψη την αλληλεπίδραση αυτών των παραγόντων, οι κλινικοί γιατροί μπορούν να αναπτύξουν εξατομικευμένα σχέδια θεραπείας που να ανταποκρίνονται στις ειδικές ανάγκες κάθε ασθενούς.

Νέα γνώση για πιθανά αίτια του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου

Τα τελευταία ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι το πρόβλημα ξεκινά ανάποδα από την παραδοσιακή αντίληψη για τη νόσο, όπως περιγράφεται στην προηγούμενη παράγραφο. Δηλαδή, φαίνεται να ξεκινά στο έντερο και δευτεροπαθώς να επηρεάζει τον εγκέφαλο. Η νέα προσέγγιση αντιστρέφει δηλαδή τον άξονα σε gut-brain axis:

Μεταλοιμώδες σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου: 10-20% των ατόμων αναπτύσσουν συμπτώματα που μοιάζουν με IBS μετά από ένα επεισόδιο βακτηριακής, πρωτοζωικής ή ιογενούς γαστρεντερίτιδας, γεγονός που υποδηλώνει ότι η προηγούμενη λοίμωξη μπορεί να προκαλέσει επίμονη δυσλειτουργία του εντέρου.
Μεταβολές του μικροβιώματος: Αν και δεν έχει διαπιστωθεί οριστική αιτιώδης σχέση, η σύνθεση και η λειτουργία του μικροβιώματος του εντέρου φαίνεται να μεταβάλλεται σε ορισμένους ασθενείς με IBS, επηρεάζοντας δυνητικά την κινητικότητα του εντέρου, την ανοσολογική ανταπόκριση και τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων
Ανοσολογική ενεργοποίηση: Ορισμένες μελέτες έχουν παρατηρήσει σημάδια ανοσολογικής ενεργοποίησης στο έντερο ασθενών με IBS, η οποία ενδεχομένως προκαλείται από τη μεταβολή στην εντερική διαπερατότητα (leaky-gut syndrome) ή τις αλλαγές στο μικροβίωμα. Αυτή η ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος θα μπορούσε να συμβάλει στα συμπτώματα του ευερέθιστου εντέρου, αλλά μπορεί ακόμη και να διαδραματίσει ρόλο στην ανάπτυξη διαταραχών στην ψυχική σφαίρα που παρατηρείται σε ορισμένες περιπτώσεις.
Η επίδραση του στρες στην εντερική λειτουργία – νέα δεδομένα: Ένα πολύ πρόσφατο άρθρο ρίχνει φως στο ρόλο του στρες στην δομή και λειτουργία των εντερικών βλαστικών κυττάρων. Η έρευνα δείχνει ότι το στρες προκαλεί αλλαγή στο μικροβίωμα του εντέρου, οδηγώντας σε πολλαπλασιασμό του Lactobacillus murinus. Αυτό το βακτήριο παράγει indole-3-acetate (IAA), έναν μεταβολίτη που διαταράσσει τη λειτουργία των βλαστικών εντερικών κυττάρων. Η διαταραχή αυτή μπορεί να επηρεάσει την εξέλιξη και λειτουργία των νέων εντεροκυττάρων. Σε θεραπευτικό επίπεδο φαίνεται ότι μια ουσία που λέγεται α-ketoglutarate προστατεύει από την ζημιά που προκαλείται στα βλαστοκύτταρα.

Άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν στο IBS

Γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες: Η βιβλιογραφία αναγνωρίζει το ρόλο της γενετικής προδιάθεσης και των εμπειριών της πρώιμης ζωής στην ανάπτυξη του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου.

Οικογενειακή προδιάθεση: Το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου τείνει να συσσωρεύεται σε οικογένειες, γεγονός που υποδηλώνει μια γενετική συνιστώσα. Ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν εντοπιστεί συγκεκριμένες γονιδιακές μεταλλάξεις (π.χ. μεταλλάξεις στο γονίδιο του διαύλου νατρίου SCN5A), όμως αυτές ευθύνονται μόνο για ένα μικρό ποσοστό των περιπτώσεων IBS
Επιρροές από την πρώιμη ζωή: Περιβαλλοντικοί παράγοντες κατά την παιδική και εφηβική ηλικία, συμπεριλαμβανομένων των διατροφικών συνηθειών, της έκθεσης στο στρες, ακόμη και πολιτισμικών παραγόντων, μπορούν να επηρεάσουν την ανάπτυξη του εντέρου και δυνητικά να συμβάλουν στον κίνδυνο εμφάνισης IBS.

Πιθανοί παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί στο IBS

Ενώ δεν φαίνεται να υπάρχει μία και μοναδική αιτία για το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου, η έρευνα στον τομέα εντοπίζει μια σειρά πιθανών παθοφυσιολογικών μηχανισμών που μπορεί να εμπλέκονται στην γένεση των συμπτωμάτων:

Εντερική διαπερατότητα (leaky-gut): Σε ασθενείς με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, έχει παρατηρηθεί επηρεασμένη εντερική διαπερατότητα, που επιτρέπει σε ουσίες να διαρρέουν από τον αυλό του εντέρου στους περιβάλλοντες ιστούς, πυροδοτώντας ενδεχομένως την ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος και συμβάλλοντας στα συμπτώματα.
Τροφικές ευαισθησίες: Αν και δεν αποτελούν άμεση αιτία του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου, ορισμένες τροφές, ιδίως εκείνες με υψηλή περιεκτικότητα σε FODMAPs, μπορούν να επιδεινώσουν τα συμπτώματα σε ορισμένα άτομα (βλ.παρακάτω). Η ζύμωση των FODMAPs από τα βακτήρια του εντέρου μπορεί να οδηγήσει σε παραγωγή αερίων και φούσκωμα, ενώ η ωσμωτική μετακίνηση υγρών μέσα στον αυλό του εντέρου μπορεί να συμβάλλει στη διάρροια.

Τροποποιημένη κινητικότητα του εντέρου: Ανώμαλη εντερική κινητικότητα, είτε με επιταχυνόμενη διέλευση στις περιπτώσεις που εμφανίζουν διάρροια (IBS-D), είτε με καθυστερημένη διέλευση στις περιπτώσεις που εμφανίζουν δυσκοιλιότητα (IBS-C), παρατηρείται συχνά, αλλά όχι καθολικά σε ασθενείς με IBS.

Σπλαχνική υπερευαισθησία: Η αυξημένη ευαισθησία στις αισθήσεις στο έντερο, γνωστή ως σπλαχνική υπερευαισθησία, πιστεύεται ότι παίζει ρόλο στην εμφάνιση κοιλιακού πόνου στο IBS.

Ποια είναι τα συμπτώματα του ευερέθιστου εντέρου

Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου είναι μια χρόνια λειτουργική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από μια ποικιλία συμπτωμάτων όπως προαναφέρθηκε που πηγάζουν από το πεπτικό σύστημα. Τα συμπτώματα και η σοβαρότητά τους μπορεί να διαφέρουν σημαντικά από άτομο σε άτομο. Κατά τη διάρκεια μιας έξαρσης των συμπτωμάτων, τα άτομα μπορεί να βιώνουν ένα μείγμα συμπτωμάτων σε διαφορετικές ημέρες.

Κοιλιακός πόνος και κράμπες: Ο πόνος στην κοιλιά μπορεί να εκφράζεται ως δυσφορία ή κολικός (κράμπες στην κοιλιά). Ο πόνος εντοπίζεται συνήθως στο κάτω μέρος της κοιλιάς και συνήθως σχετίζεται με τις κενώσεις του εντέρου. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ερευνητές έχουν παρατηρήσει χαμηλότερη ανοχή στον πόνο μεταξύ των ατόμων με IBS σε σύγκριση με τα άτομα χωρίς την πάθηση, γεγονός που υποδηλώνει αυξημένη ευαισθησία στο έντερο (σπλαχνική υπερευαισθησία).

Μεταβολές στις συνήθειες του εντέρου: Οι αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου έχουν κεντρικό ρόλο στο σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου. Οι αλλαγές αυτές εκδηλώνονται ως:

Διάρροια: Συχνές, χαλαρές και υδαρείς κενώσεις
Δυσκοιλιότητα: Σπάνιες κινήσεις του εντέρου με σκληρά, κοκκώδη κόπρανα
Εναλλασσόμενη διάρροια και δυσκοιλιότητα: Εναλλαγές μεταξύ περιόδων διάρροιας και δυσκοιλιότητας

Αέρια και φουσκώματα: H παραγωγή αερίων από βακτήρια στο έντερο μπορεί να οδηγήσει σε διάταση του εντερικού αυλού και να πυροδοτήσει αντανακλαστικές πόνο, εξηγώντας ενδεχομένως το φούσκωμα που βιώνουν ορισμένοι ασθενείς με IBS.

Βλέννα στα κόπρανα: Η παρουσία βλέννας στα κόπρανα, η οποία μπορεί να φαίνεται υπόλευκη, είναι ένα άλλο πιθανό σύμπτωμα του IBS.

Αίσθημα ατελούς κένωσης: Το αίσθημα αυτό είναι αρκετά συχνό και ο ασθενής περιγράφει ότι μετά την κένωση νιώθει ότι δεν έχει αδειάσει το έντερο. Αυτή η αίσθηση μπορεί να συνδεθεί με άλλες λειτουργικές διαταραχές της αφόδευσης που περιλαμβάνουν διαταραχές του συντονισμού των μυών του πυελικού εδάφους κατά την αφόδευση.

Σημαντικά σημεία που πρέπει να λάβουμε υπόψιν μας:

Μεταβλητότητα των συμπτωμάτων: Τα άτομα με IBS μπορεί να βιώνουν περιόδους φυσιολογικών κενώσεων του εντέρου ενδιάμεσα με περιόδους έξαρσης των συμπτωμάτων.

Εκλυτικοί παράγοντες: Ορισμένοι παράγοντες μπορούν να πυροδοτήσουν ή να επιδεινώσουν τα συμπτώματα του IBS. Κάποιοι εκλυτικούς παράγοντες είναι:

Η έμμηνος ρύση (περίοδος): Οι διακυμάνσεις των ορμονών κατά τη διάρκεια του εμμηνορροϊκού κύκλου μπορεί να επιδεινώσουν τα συμπτώματα στις γυναίκες.
Ορισμένες τροφές: Ενώ τα συγκεκριμένα τρόφιμα που προκαλούν συμπτώματα ποικίλλουν από άτομο σε άτομο, οι συνήθεις ένοχοι περιλαμβάνουν γαλακτοκομικά προϊόντα, τρόφιμα που περιέχουν γλουτένη και τρόφιμα που παράγουν αέρια (FODMAP’s).
Στρες: Το άγχος αναγνωρίζεται ευρέως ως σημαντικός εκλυτικός παράγοντας για τα συμπτώματα του IBS, ενισχύοντας την έννοια της στενής σύνδεσης μεταξύ του εντέρου και του εγκεφάλου.

Επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής: Ζώντας με το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου μπορεί να είναι δύσκολη λόγω της απρόβλεπτης φύσης των συμπτωμάτων. Ενώ δεν υπάρχει οριστική θεραπεία για το IBS, τα περισσότερα άτομα μπορούν να διαχειριστούν αποτελεσματικά τα συμπτώματά τους εντοπίζοντας και αποφεύγοντας τους εκλυτικούς παράγοντες και χρησιμοποιώντας διάφορες στρατηγικές θεραπείας.

Άτυπα συμπτώματα, όπως πόνος στα πλευρά, στη μέση και τους όρχεις

Αν και όχι τυπικά, ο πόνος από το ευερέθιστο έντερο μπορεί να επεκταθεί και σε άλλες περιοχές του σώματος, όπως η μέση, το διάφραγμα και τα πλευρά:

– Πόνος στα πλευρά: Οι ασθενείς συχνά αναφέρουν πόνο στην αριστερή ή δεξιά πλευρά της κοιλιάς ή στην περιοχή του διαφράγματος λόγω κυρίως της κοιλιακής διάτασης. Επίμονος επιγαστρικός πόνος ή στο δεξί υποχόνδιο, ειδικά με αντανάκλαση στην ράχη πρέπει να μας οδηγήσει σε διερεύνηση άλλου αιτίου.

– Πόνος στη μέση: Ο πόνος στο κάτω μέρος της πλάτης μπορεί να ξεκινά από το έντερο αλλά θέλει προσοχή να μην το αποδίδουμε εκεί χωρίς να συμβουλευτούμε πρώτα τον ιατρό μας.

– Πόνος στους όρχεις: Ο πόνος αυτός δεν είναι καθόλου τυπικός για το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου και πρέπει να αναζητηθούν άλλα αίτια που μπορεί να προκαλούν τέτοιο πόνο όπως η ορχίτιδα, η επιδιδυμίτιδα, η προστατίτιδα, η συστροφή του όρχι κ.ά.

Τι εξετάσεις να κάνετε για το ευερέθιστο έντερο

Η διάγνωση του ευερέθιστου εντέρου όπως προαναφέρθηκε γίνεται κυρίως με βάση τα συμπτώματα, τα κλινικά χαρακτηριστικά και την φυσική εξέταση. Ωστόσο, για να αποκλειστούν άλλες παθήσεις με παρόμοια συμπτώματα, συνήθως συνιστώνται:

Εξετάσεις αίματος: Γενική αίματος, φεριτίνη για έλεγχο τυχόν απώλειας αίματος, CRP για έλεγχο φλεγμονής, ιστική τρανσγλουταμινάση (tTG) για έλεγχο κοιλιοκάκης κ.ά.
Εξέταση κοπράνων: έλεγχος για αυξημένη καλπροτεκτίνη που μπορεί να σημαίνει παρουσία φλεγμονής στο έντερο, έλεγχος για παρουσία αίματος στα κόπρανα κ.ά.
Κολονοσκόπηση: Εάν υπάρχουν ανησυχητικά συμπτώματα όπως αίμα στα κόπρανα ή απώλεια βάρους.

Εντερικός φραγμός και το διαρρέον έντερο (leaky-gut)

Η έννοια της εντερικής διαπερατότητας:

Στο έντερο μας εισέρχονται διάφορες χρήσιμες αλλά και βλαβερές ουσίες. Όπως γνωρίζουμε υπάρχουν τρισεκατομμύρια μικρόβια που αποτελούν το εντερικό μας μικροβίωμα αλλά παθογόνα μικρόβια και μικροοργανισμοί που ως εισβολείς προσπαθούν να νικήσουν τον λεγόμενο εντερικό φραγμό.

Σε ένα υγιές έντερο, ο βλεννογόνος του εντέρου (η εσωτερική του “φόδρα”) λειτουργεί ως επιλεκτικός φραγμός, επιτρέποντας στα θρεπτικά συστατικά και άλλα μικροστοιχεία να περάσουν στην κυκλοφορία του αίματος και να εμποδίζει την είσοδο βλαβερών ουσιών, όπως βακτήρια και τοξίνες. Ο φραγμός αυτός αποτελείται ουσιαστικά από μια στοιβάδα κυττάρων, μια στρώμα βλέννας μεταξύ των κυττάρων και του εντερικού αυλού. Ένα τρίτο στοιχείο της άμυνας είναι το ανοσοποιητικό σύστημα που με διάφορά κύτταρα και μηχανισμούς προστατεύει το σώμα μας από εισβολείς.

Τα εντεροκύτταρα που αποτελούν αυτή τη “φόδρα” είναι στενά συνδεδεμένα με τις λεγόμενες στενές συνδέσεις (tight junctions), οι οποίες είναι πρωτεϊνικά σύμπλοκα που σφραγίζουν τους χώρους μεταξύ των εντερικών κυττάρων, διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στη διατήρηση αυτής της λειτουργίας φραγμού. Η απορρόφηση των χρήσιμων ουσιών χρησιμοποιεί κυρίως ειδικούς μεταφορείς που επιλεκτικά περνούν τον φραγμό για να εισέλθουν στην κυκλοφορία του αίματος. Σε περιπτώσεις που καταστραφούν οι στενές αυτές συνδέσεις, καταστραφεί η βλέννα ή μειωθεί η άμυνα του ανοσοποιητικού, τότε αυξάνεται η διαπερατότητα του εντέρου.

Αυξημένη διαπερατότητα και ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος:

Όταν η εντερική διαπερατότητα διακυβεύεται, οι χώροι μεταξύ των εντερικών κυττάρων διευρύνονται, επιτρέποντας τη διαρροή ουσιών από τον αυλό του εντέρου στους γύρω ιστούς. Αυτή η διαρροή μπορεί να προκαλέσει ανοσολογική απόκριση, οδηγώντας σε φλεγμονή και απελευθέρωση φλεγμονωδών μεσολαβητών, όπως οι κυτταροκίνες. Η ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος, που ενδεχομένως προκύπτει από την αλλοιωμένη λειτουργία του φραγμού του εντέρου, μπορεί να αποτελεί βασικό παράγοντα στην ανάπτυξη των συμπτωμάτων του συνδρόμου του ευερέθιστου εντέρου.

Ο ρόλος της ενεργοποίησης του ανοσοποιητικού συστήματος στο IBS:

Η εμπλοκή της ενεργοποίησης του ανοσοποιητικού συστήματος στο σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου προκύπτει από διάφορες παρατηρήσεις:

Βιοδείκτες ανοσολογικής ενεργοποίησης: Μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι οι δείκτες ανοσολογικής ενεργοποίησης στον ειλεό (το τελικό τμήμα του λεπτού εντέρου) συσχετίζονται με τη σοβαρότητα της διάρροιας αλλά και της κατάθλιψης σε ασθενείς με IBS.

Αυξημένοι δείκτες φλεγμονής: Ορισμένοι ασθενείς με IBS παρουσιάζουν αυξημένα επίπεδα του παράγοντα νέκρωσης όγκων α (TNF-α), μιας φλεγμονώδους κυτταροκίνης, στην κυκλοφορία του αίματός τους. Είναι ενδιαφέρον ότι τα αυξημένα επίπεδα TNF-α σχετίζονται επίσης σημαντικά με το άγχος σε αυτά τα άτομα, γεγονός που υποδηλώνει μια σύνδεση μεταξύ της εντερικής φλεγμονής και της ψυχολογικής δυσφορίας.

Σύνδεση της αυξημένης διαπερατότητας με τα συμπτώματα του IBS:

Ένα θεωρητικό μοντέλο για να εξηγήσει πώς η αυξημένη διαπερατότητα του εντέρου θα μπορούσε να συμβάλει στα συμπτώματα του IBS είναι το εξής:

Παράγοντες όπως μια λοίμωξη, ορισμένα τρόφιμα (π.χ. αυτά που περιέχουν φρουκτάνες, γλουτένη ή φρουκτόζη) ή φάρμακα (όπως π.χ. τα αντιφλεγμονώδη) μπορούν να διαταράξουν τις στεγανές συνδέσεις και να αυξήσουν την εντερική διαπερατότητα.

Φλεγμονή και διείσδυση ανοσοποιητικών κυττάρων: Η αυξημένη διαπερατότητα επιτρέπει στο περιεχόμενο του αυλού του εντέρου να εισέλθει στον υποεπιθηλιακό χώρο, προκαλώντας φλεγμονή και προσελκύοντας ανοσοποιητικά κύτταρα, όπως τα μαστοκύτταρα και τα δενδριτικά κύτταρα, στην περιοχή.

Απελευθέρωση φλεγμονωδών μεσολαβητών: Αυτά τα ανοσοκύτταρα απελευθερώνουν φλεγμονώδεις μεσολαβητές, όπως ισταμίνη, τρυπτάση, σεροτονίνη, TNF-α, πρωτεάσες και ιντερλευκίνες, οι οποίοι μπορούν να επηρεάσουν το εντερικό νευρικό σύστημα (το δίκτυο νεύρων στο έντερο) και τη νευρομυϊκή λειτουργία.

Τροποποιημένη κινητικότητα του εντέρου: Οι φλεγμονώδεις μεσολαβητές μπορούν να διαταράξουν τη φυσιολογική συσταλτική δραστηριότητα του εντέρου, οδηγώντας είτε σε επιταχυνόμενη διέλευση (διάρροια) είτε σε καθυστερημένη διέλευση (δυσκοιλιότητα).

Κοιλιακός πόνος: Η φλεγμονή και η απελευθέρωση φλεγμονωδών μεσολαβητών μπορεί να ευαισθητοποιήσει τις νευρικές απολήξεις στο έντερο, οδηγώντας σε σπλαχνική υπερευαισθησία και συμβάλλοντας στην εμπειρία του κοιλιακού πόνου.

Ευκαιρίες για το σχεδιασμό πιο εξειδικευμένης θεραπείας:

Η αναγνώριση του πιθανού ρόλου της αυξημένης διαπερατότητας του εντέρου στο IBS έχει σημασία στις στρατηγικές θεραπείας:

Η αποφυγή τροφών που μπορούν να προκαλέσουν διαταραχή των στεγανών συνδέσεων και να επιδεινώσουν τη διαπερατότητα, όπως αυτές με υψηλή περιεκτικότητα σε FODMAPs, μπορεί να είναι ευεργετική.

Προβιοτικά: Ορισμένα προβιοτικά στελέχη μπορεί να βοηθήσουν στη βελτίωση της λειτουργίας του φραγμού του εντέρου και στη μείωση της φλεγμονής, ενδεχομένως ανακουφίζοντας τα συμπτώματα.

Αντιφλεγμονώδεις φαρμακευτικοί παράγοντες: Η αποτελεσματικότητα διαφόρων ουσιών ή και φαρμάκων στο σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου βρίσκεται ακόμη υπό διερεύνηση. Για παράδειγμα όπως αναφέρθηκε παραπάνω συμπληρώματα με α-κεταγλουταρικό φαίνεται να σταματά τη ζημιά των εντερικών βλαστοκυττάρων από ουσίες που προκαλούνται από τη μεταβολή του μικροβιώματος στο στρες.

Η σχέση μεταξύ της αυξημένης διαπερατότητας του εντέρου και του συνδρόμου του ευερέθιστου εντέρου εξακολουθεί να αποτελεί πεδίο ενεργού έρευνας. Χρειάζονται περισσότερες μελέτες για να επιβεβαιωθεί η συχνότητα του διαρρέοντος εντέρου σε διάφορους υποτύπους του IBS, να εντοπιστούν συγκεκριμένοι παράγοντες που συμβάλλουν στην ανάπτυξή του και να καθοριστούν οι πιο αποτελεσματικές στρατηγικές για την αποκατάσταση της λειτουργίας του εντερικού φραγμού.

Ο ρόλος του εντερικού μικροβιώματος στο σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου

Το μικροβίωμα του εντέρου διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην ακεραιότητα του εντέρου και ότι η αλλοίωσή του εμπλέκεται στο σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (IBS). Το μικροβίωμα, ένα πολύπλοκο οικοσύστημα μικροοργανισμών που κατοικεί στον πεπτικό σωλήνα, συμβάλλει στην υγεία του εντέρου βοηθώντας στην πέψη, παράγοντας βιταμίνες και προστατεύοντας από παθογόνους μικροοργανισμούς. Οι έρευνες δείχνουν ότι τα άτομα με IBS μπορεί να έχουν αλλοιωμένο μικροβίωμα του εντέρου σε σύγκριση με τα υγιή άτομα. Αυτές οι μεταβολές μπορούν να εκδηλωθούν ως αλλαγές στους τύπους και τις ποσότητες των βακτηρίων που υπάρχουν, με αποτέλεσμα την μειωμένη μικροβιακή ποικιλομορφία που συχνά παρατηρείται στα άτομα με IBS.

Ενώ οι ακριβείς μηχανισμοί εξακολουθούν να ερευνώνται, η βιβλιογραφία υποδηλώει ότι η εντερική δυσβίωση μπορεί να συμβάλλει στα σμπτώματα του IBS μέσω διαφόρων οδών. Για παράδειγμα, τα τροποποιημένα βακτήρια του εντέρου μπορεί να οδηγήσουν σε αυξημένη εντερική διαπερατότητα, επιτρέποντας σε επιβλαβείς ουσίες να περάσουν από την επένδυση του εντέρου και να προκαλέσουν φλεγμονή. Επιπλέον, η παραγωγή αερίων από ορισμένα βακτήρια μπορεί να προκαλέσει φούσκωμα και δυσφορία, τα οποία είναι κοινά συμπτώματα του IBS.

Τέλος μια νέα έρευνα δείχνει ότι το στρες επηρεάζει αρνητικά το μικροβίωμα του εντέρου που οδηγεί με την υπερανάπτυξη του Lactobacillus murinus. Αυτό το βακτήριο παράγει ινδολο-3-οξικό (IAA), το οποίο εμποδίζει την ικανότητα των εντερικών βλαστικών κυττάρων να παράγουν ενέργεια και να διαφοροποιούνται σε εκκριτικά κύτταρα. Τα εκκριτικά κύτταρα παίζουν ζωτικό ρόλο στη διατήρηση ενός υγιούς εντερικού επιθηλίου παράγοντας βλέννα, αντιμικροβιακά πεπτίδια και ορμόνες. Η μείωση των κυττάρων αυτών στο εντερικό επιθήλιο καθιστά το έντερο ευάλωτο σε φλεγμονή και βλάβη.

Τροφές που μπορούν να επιδεινώσουν τα συμπτώματα του ευερέθιστου εντέρου

Το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου επηρεάζεται από τις διατροφικές μας επιλογές. Δεν υπάρχουν στοιχεία που να συνδέουν κάποια συγκεκριμένη διατροφή ή κάποιο μακροστοιχείο αιτιολογικά με αυτή την πάθηση. Οι περισσότεροι ασθενείς όμως έχουν να πουν τη δική τους ιστορία όσον αφορά τροφές και πως αυτές επηρεάζουν τα συμπτώματα. Δυστυχώς όμως υπάρχει μεγάλη σύγχυση και δεν είναι λίγες οι φορές όπου οι ασθενείς που πάσχουν από ευερέθιστο έντερο αφαιρούν συνεχώς τροφές σημαντικές από την διατροφή τους και δεν είναι σπάνιο να βλέπουμε διατροφικές ελλείψεις.

Μελετώντας τη βιβλιογραφία υπάρχουν κάποια στοιχεία που μπορεί να φανούν χρήσιμα. Φαίνεται ότι η ζύμωση άπεπτων σακχάρων ή άλλων ουσιών μπορεί να προκαλέσει παραγωγή αερίων μέσα στον αυλό του εντέρου με αποτέλεσμα το φούσκωμα, τον πόνο ή την μεταβολή της κινητικότητας του εντέρου. Υπάρχουν λοιπόν στοιχεία ότι μια διατροφή χαμηλή σε τέτοιες ουσίες είναι αποτελεσματική σε πολλούς ασθενείς με ISB. Μια από τις διατροφές που συνιστώνται είναι η low-FODMAP diet.

Τι είναι τα FODMAP;

Τα FODMAP είναι διάφορα σάκχαρα και αλκοόλες που μπορούν να υποστούν ζύμωση στο έντερο και περιέχονται στο σιτάρι, διάφορα φρούτα, όσπρια, λαχανικά, ξηρούς καρπούς, γαλακτοκομικά και γλυκαντικά. Το ακρωνύμιο FODMAP προέρχεται από τα αρχικά των λέξεων:

F Fermentable: ουσίες που υπόκεινται ζύμωση
O Oligosaccharides: Ολιγοσακχαρίτες (σάκχαρα σε φρούτα, όσπρια κ.ά.)
D Disaccharides: Δισακχαρίτες (πχ λακτόζη, ζάχαρη)
M Monosaccharides: Μονοσακχαρίτες όπως η φρουκτόζη
A And:
P Polyols: Διάφορες αλκοόλες όπως γλυκαντικές ουσίες (π.χ. σορβιτόλη)

Πρόκειται λοιπόν για σάκχαρα και αλκοόλες που δεν απορροφώνται πλήρως στο λεπτό έντερο και μεταφέρονται στο παχύ έντερο. Έτσι μπορεί ωσμωτικά να αυξήσουν τη ποσότητα των υγρών στο έντερο και να προκαλέσουν διάρροια ή λόγω της ζύμωσης από τους μικροοργανισμούς του εντέρου να αυξήσουν τα αέρια προκαλώντας φούσκωμα και μεταβολές στην κινητικότητα του εντέρου. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι τα FODMAPs δεν είναι η αιτία του ευερέθιστου εντέρου, αλλά πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι ο περιορισμός τους στη διατροφή μπορεί δυνητικά να μειώσει την ένταση των συμπτωμάτων του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου.

Τροφές πλούσιες σε FODMAP

Λακτόζη: είναι το σάκχαρο που περιέχεται στο πρόβειο, αγελαδινό και κατσικίσιο γάλα. Αν υπάρχει έλλειψη του ενζύμου λακτάση στον οργανισμό, τα άτομα παρουσιάζουν συμπτώματα όπως φούσκωμα, πόνο ή διάρροια 30 λεπτά περίπου μετά την κατανάλωση γάλακτος.
Φρουκτόζη: είναι σάκχαρο που περιέχεται στα φρούτα, στο μέλι. Κάποιοι άτομα παρουσιάζουν δυσανεξία στη φρουκτόζη. Φρούτα που περιέχουν φρουκτόζη σε περίσσεια είναι τα μήλα, τα αχλάδια και τα μάνγκο. Η δυτικού τύπου δίαιτα με κατανάλωση επεξεργασμένων τροφών περιέχει μεγάλες ποσότητες φρουκτόζης.
Φρουκτάνες: είναι υδατάνθρακες που περιέχονται στα σιτηρά, κρεμμύδια, σκόρδο, όσπρια κ.ά.
Πολυόλια: είναι τα αλκοολικά σάκχαρα όπως η σορβιτόλη, η ξυλιτόλη, η μαννιτόλη και η μαλτιτόλη. Πολυόλια περιέχονται σε τεχνητές γλυκαντικές ουσίες, τσίχλες και καραμέλες χωρίς ζάχαρη κ.τ.λ.

Τροφές χαμηλές σε FODMAP

Πρωτεΐνες: κρέας, ψάρι, κοτόπουλο αυγά
Γαλακτοκομικά: Ώριμα τυριά
Λαχανικά και φρούτα: Καρότα, αγγούρια, ελιές, φράουλες, μούρα, σμέουρα

Δείτε εδώ ενα προτεινόμενο Εβδομαδιαίο Μενού για Ευερέθιστο Έντερο απο τον Γαστρεντερολόγο Δημήτριο Παναγιωτακόπουλο, Διευθυντή Δ’ Γαστρεντερολογικής Κλινικής του Μetropolitan General.

Πώς να διαχειριστείτε το ευερέθιστο έντερο

Η διαχείριση της ζωής με το ευερέθιστο έντερο απαιτεί προσαρμογές στη διατροφή και τον τρόπο ζωής. Η τακτική άσκηση, η μείωση του άγχους και η υγιεινή διατροφή μπορούν να βοηθήσουν στην ανακούφιση των συμπτωμάτων.

Διατροφή

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω οι περισσότεροι ασθενείς που πάσχουν από το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου βρίσκουν χρήσιμη την διατροφή χαμηλή σε FODMAPs. Η διαχείριση αυτής της διατροφής είναι κάπως περίπλοκη και συνιστάται η βοήθεια ενός έμπειρου διατροφολόγου.

Σε γενικότερες γραμμές η επιλογή αληθινής τροφής χωρίς πρόσθετα ή παρουσία επεξεργασμένων συστατικών είναι η ενδεδειγμένη. Κάποιοι άνθρωποι βρίσκουν ότι μια δίαιτα αποκλεισμού όπως για παράδειγμα η κρεατοφαγική δίαιτα (carnivore) για ένα διάστημα, μειώνει σημαντικά τα συμπτώματα κυρίως του φουσκώματος και του πόνου.

Γενικά η αποφυγή σακχάρων ή και επεξεργασμένων υδατανθράκων από μόνη της είναι επωφελής. Η ζάχαρη, τροφές που περιέχουν αλεύρι, τα μακαρόνια, τα δημητριακά σε πολλούς προκαλούν φούσκωμα και κοιλιακές διαταραχές. Σπάνια η κατανάλωση ζωικής πρωτεΐνης (αυγά, κρέας, κοτόπουλο, ψάρι) προκαλεί διαταραχές. Η λήψη καλών λιπών όπως για παράδειγμα λάδι ελιάς, καρύδας, αβοκάντο και των λιπαρών που συνοδεύουν τα κρεατικά, είναι μια φυσική ανθρώπινη διατροφή που βοηθά σε πολλά επίπεδα.

Τα φρούτα και τα λαχανικά και κυρίως τα όσπρια πολλές φορές προκαλούν φούσκωμα ειδικά σε μεγάλες ποσότητες. Σε γενικές γραμμές το σώμα μιλάει από μόνο του και σε περίπτωση δυσανεξίας ή προβλημάτων μετά την κατανάλωση κάποιας διατροφικής ομάδας, καλό είναι να αποφεύγεται αυτή η τροφή. Κάποιες φορές όμως μπορεί να παρατηρηθεί η ίδια τροφή να προκαλέσει συμπτώματα και σε άλλη στιγμή όχι. Σε αυτό μπορεί να παίζει ρόλο η διάθεση, το άγχος και άλλοι εξωγενείς παράγοντες.

Η κατανάλωση γλυκών, αναψυκτικών με ανθρακικό, χυμών πλούσιων σε ζάχαρη και άλλα έκδοχα, τα συνθετικά γλυκαντικά σε ποτά, καραμέλες και τσίχλες μπορεί επίσης να είναι και αυτά αίτια συμπτωμάτων.

Φάρμακα

Η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να βοηθήσει στη διαχείριση του ευερέθιστου εντέρου και είναι σημαντικό να συζητηθεί με τον ιατρό σας. Τα φάρμακα που μπορεί να χρησιμοποιηθούν περιλαμβάνουν:

Αντισπασμωδικά φάρμακα: Μειώνουν τον πόνο και τις κράμπες.
Φάρμακα για τη διάρροια: Βοηθούν στον έλεγχο της συχνότητας των κενώσεων.
Προβιοτικά: Αν και δεν θεωρούνται φάρμακα, τα προβιοτικά καλής ποιότητας ενισχύουν τη λειτουργία του εντέρου βελτιώνοντας το μικροβίωμα και μειώνουν τα συμπτώματα.
Αντικαταθλιπτικά φάρμακα: Στην φαρμακευτική φαρέτρα του ιατρού σας υπάρχουν και ψυχοτρόπα φάρμακα που μπορούν να βοηθήσουν σε διάφορες περιπτώσεις όπου το άγχος ή η κατάθλιψη επηρεάζουν την καθημερινή λειτουργία. Σε μικρές ακόμη δόσεις μπορεί να τροποποιήσουν την αντίληψη του πόνου σε ασθενείς με σπλαχνική υπερευαισθησία.

Διαχείριση του στρες

Το άγχος επιδεινώνει την λειτουργία του εντέρου μέσω διαφόρων μηχανισμών. Η διαχείριση του στρες δεν είναι απλή αλλά είναι σημαντικό να προσέξουμε την ψυχική μας υγεία τόσο όσο και την σωματική μας υγεία.

Ο ύπνος είναι σημαντικός στη διαχείριση του στρές και καλό είναι να φροντίζουμε την υγιεινή του ύπνου. Αυτό σημαίνει να κοιμόμαστε 7-8 ώρες την ημέρα, να πηγαίνουμε για ύπνο την ίδια ώρα εάν μας επιτρέπεται. Η θερμοκρασία του υπνοδωματίου είναι καλό να είναι χαμηλή και ο χώρος να αερίζεται καλά. Η χρήση οθονών δύο ώρες πριν τον ύπνο συνιστάται από τους περισσότερους. Οθόνες μέσα στο κρεβάτι οδηγούν σε διαταραχή του ύπνου. Καλό είναι να μην φορτώνουμε το στομάχι μας το βράδυ, ειδικά με φαγητά που περιέχουν υδατάνθρακα. Ο λόγος είναι ότι το σάκχαρο θα ανέβει, η ινσουλίνη επίσης και μέσα στη νύχτα μπορεί να προκληθεί αντιδραστική υπογλυκαιμία με αποτέλεσμα να ανέβουν οι ορμόνες του στρες με αρνητικό αντίκτυπο στον ύπνο.

Η άσκηση είναι εκ των ουκ άνευ. Τόσο η ήπια αερόβια άσκηση, όσο και η ενδυνάμωση βοηθούν στην καλή μεταβολική υγεία και τη διαχείριση του στρες. Ήπιες ασκήσεις ή και πιο δυναμικές με πιλάτες ή γιόγκα επίσης είναι πολύ ευεργετικές. Μάλιστα οι ινδικές κουλτούρες χρησιμοποιούν τη γιόγκα για τη βελτίωση της υγείας του πεπτικού με ειδικές ασκήσεις.

Ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ζώο και ως τέτοιο χρειάζεται την συναναστροφή με άλλους ανθρώπους. Η καθημερινή επαφή στη δουλειά δεν ικανοποιεί τόσο αυτές τις ανάγκες. Σε αντίθεση η επαφή με φίλους, με ανθρώπους σε ομαδικά σπορ, η συναναστροφή σε διάφορους χώρους με ανθρώπους που έχουν κοινά ενδιαφέροντα κτλ βοηθούν να μας ικανοποιήσουν την ανάγκη για κοινωνικοποίηση.

Σχέση του ευερέθιστου εντέρου με τον καρκίνο του παχέος εντέρου ή τους πολύποδες

Το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου δεν αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου ή πολύποδων. Ωστόσο, είναι σημαντικό να γίνει ένας σωστός αρχικός έλεγχος ειδικά εάν υπάρχουν κάποια σημεία και συμπτώματα συναγερμού όπως αναφέρεται παραπάνω. Οι ασθενείς με ευερέθιστο έντερο έχουν τον ίδιο κίνδυνο με το γενικό πληθυσμό και συστήνεται ο τακτικός προληπτικός έλεγχος με κολονοσκόπηση.