Kαρκίνος του παγκρέατος: Ο ζωτικός ρόλος του ενδοσκοπικού υπερήχου στην έγκαιρη ανίχνευση και διάγνωση

Εισαγωγή

Ο καρκίνος του παγκρέατος αναφέρεται συχνά ως “σιωπηλός δολοφόνος” λόγω της αθόρυβης εξέλιξής του και της συχνά καθυστερημένης διάγνωσής του. Αυτή η επιθετική κακοήθεια σχετίζεται με υψηλά ποσοστά θνησιμότητας, καθιστώντας την έγκαιρη ανίχνευση και την ακριβή διάγνωση ζωτικής σημασίας. Το ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα (EUS) έχει αναδειχθεί σε ισχυρό εργαλείο στη μάχη κατά του καρκίνου του παγκρέατος. Χάριν σε αυτή την πρωτοποριακή τεχνολογία, η έγκαιρη ανίχνευση, η ακριβής σταδιοποίηση και η βελτίωση των στρατηγικών θεραπείας βοηθούν τους ασθενείς με καρκίνο του παγκρέατος.

Καρκίνος του παγκρέατος: πόσο συχνός είναι;

Ο καρκίνος του παγκρέατος είναι μία από τις πιο θανατηφόρες μορφές καρκίνου, με θλιβερή πρόγνωση. Αντιπροσωπεύει περίπου το 3% όλων των καρκίνων στο δυτικό κόσμο και περίπου το 7% όλων των θανάτων από καρκίνο. Ο μέσος κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του παγκρέατος κατά τη διάρκεια της ζωής ενός ανθρώπου είναι περίπου 1 στους 64. Σύμφωνα με την Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία, στις Ηνωμένες Πολιτείες εκτιμάται ότι το 2024 θα διαγνωστούν 60.500 νέες περιπτώσεις καρκίνου του παγκρέατος και 48.300 άτομα αναμένεται να πεθάνουν από τη νόσο. Ο καρκίνος του παγκρέατος στα αρχικά στάδια μπορεί να μην δώσει σημάδια. Συχνά παρουσιάζει ασαφή συμπτώματα, όπως κοιλιακό άλγος, ίκτερο, ανεξήγητη απώλεια βάρους και δυσπεπτικά προβλήματα, γεγονός που καθιστά δύσκολη τη διάγνωσή του σε πρώιμο στάδιο.

Η σημασία της έγκαιρης διάγνωσης

Η έγκαιρη ανίχνευση είναι ένα παιχνίδι που αλλάζει τα δεδομένα στη μάχη κατά του καρκίνου του παγκρέατος. Οι στατιστικές δείχνουν ότι οι ασθενείς που διαγιγνώσκονται σε πρώιμο στάδιο έχουν σημαντικά καλύτερα ποσοστά επιβίωσης. Στην πραγματικότητα, το ποσοστό πενταετούς επιβίωσης για τον εντοπισμένο καρκίνο του παγκρέατος είναι περίπου 40%, ενώ πέφτει σε μόλις 3% για τις περιπτώσεις που διαγιγνώσκονται σε μεταγενέστερο στάδιο. Αυτή η έντονη αντίθεση υπογραμμίζει τον επείγοντα χαρακτήρα της ανίχνευσης της νόσου το συντομότερο δυνατό. Δυστυχώς ο καρκίνος του παγκρέατος θεωρείται συστηματική νόσος, που σημαίνει τις περισσότερες φορές έχει δώσει μικρομεταστάσεις ή και μεταστάσεις κατά την στιγμή της διάγνωσης.

Ενδοσκοπικός υπέρηχος: ένα χρήσιμο εργαλείο στη φαρέτρα μας

Το ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα (EUS) είναι μια πρωτοποριακή τεχνική απεικόνισης που συνδυάζει ενδοσκόπηση και υπερηχογράφημα υψηλής συχνότητας για την παροχή λεπτομερών εικόνων του παγκρέατος και των γύρω δομών. Η ικανότητά της να προσφέρει ανώτερη ποιότητα εικόνας και ακρίβεια τη διαφοροποιεί από άλλες μεθόδους απεικόνισης, όπως η αξονική τομογραφία και η μαγνητική τομογραφία. Η EUS επιτρέπει στον ιατρό να εντοπίζει μικρές βλάβες, να αξιολογεί τα χαρακτηριστικά του όγκου και να προσδιορίζει με μεγαλύτερη ακρίβεια το στάδιο του καρκίνου. Το ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα προσφέρει τόσο στην έγκαιρη και ακριβή διάγνωση, όσο και στην σταδιοποίηση, την θεραπεία αλλά και την ανακούφιση των συμπτωμάτων της νόσου.

EUS στη διάγνωση και σταδιοποίηση

Η EUS διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη διάγνωση του καρκίνου του παγκρέατος. Επιτρέπει την απεικόνιση ύποπτων βλαβών στο πάγκρεας, οι οποίες μπορεί να μην είναι σαφώς ορατές με τη χρήση άλλων μεθόδων απεικόνισης. Οδηγώντας ένα εύκαμπτο ενδοσκόπιο εξοπλισμένο με κεφαλή υπερήχων μέσω του στόματος και μέσα στο στομάχι και το λεπτό έντερο, η EUS μπορεί να παρέχει εικόνες υψηλής ανάλυσης του παγκρέατος, των πόρων του και των γειτονικών λεμφαδένων. Οι εικόνες αυτές βοηθούν στην επιβεβαίωση της παρουσίας ενός όγκου και στην εκτίμηση του μεγέθους και της θέσης του.

Η λήψη βιοψίας με τη βοήθεια του ενδοσκοπικού υπερήχου (EUS-FNB) είναι ίσως και το μεγαλύτερο πλεονέκτημα της μεθόδου. Με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να έχουμε ιστολογική επιβεβαίωση με μια ακρίβεια που ξεπερνά το 90-95% σε καλά κέντρα. Η γνώση του ιστολογικού τύπου μας βοηθά στην στρατηγική της θεραπευτικής μας προσέγγισης.

Η ακριβής σταδιοποίηση του καρκίνου του παγκρέατος είναι ζωτικής σημασίας για τον καθορισμό της καταλληλότερης θεραπευτικής στρατηγικής. Το EUS υπερέχει και σε αυτή την πτυχή. Αξιολογώντας την έκταση της διείσδυσης του όγκου στις παρακείμενες δομές, κυρίως τα αγγεία και στους κοντινούς λεμφαδένες, το EUS παρέχει κρίσιμες πληροφορίες για τον προσδιορισμό του σταδίου του καρκίνου. Οι πληροφορίες αυτές βοηθούν τους κλινικούς γιατρούς να αποφασίσουν εάν η χειρουργική επέμβαση αποτελεί επιλογή και καθοδηγούν την ανάπτυξη εξατομικευμένων σχεδίων θεραπείας. Φυσικά το ενδοσκοπικό υπέρηχο είναι μια συμπληρωματική εξέταση άλλων απεικονιστικών εξετάσεων όπως η αξονική, η μαγνητική τομογραφία και το PET-CT. Με τη συνολική πληροφορία από τις παραπάνω εξετάσεις μπορεί η ιατρική ομάδα να καταστρώσει το κατάλληλο πλάνο της θεραπείας.

Επιλογές θεραπείας

Η θεραπεία του καρκίνου του παγκρέατος εξαρτάται από το στάδιο στο οποίο διαγιγνώσκεται. Σε περιπτώσεις πρώιμου σταδίου, η χειρουργική επέμβαση μπορεί να προσφέρει μια ευκαιρία για ίαση. Σε περιπτώσεις τοπικά εκτεταμένου καρκίνου του παγκρέατος, συνήθως προτείνεται η προεγχειρητική (νεοεπικουρική) χημειοθεραπεία. Ο σκοπός είναι πολλαπλός και περιλαμβάνει την υποσταδιοποίηση της νόσου, την αντιμετώπιση πιθανών μικρομεταστάσεων, καθώς και την αντίληψη της συμπεριφοράς του όγκου ανάλογα με την ανταπόκριση του ασθενούς. Για τους λόγους αυτούς η νεοεπικουρική χημειοθεραπεία απολαμβάνει ευρείας αποδοχής στην ιατρική κοινότητα. Ωστόσο, για τους καρκίνους προχωρημένου σταδίου, η θεραπεία περιλαμβάνει συνήθως έναν συνδυασμό χημειοθεραπείας ή και ακτινοθεραπείας για την επιβράδυνση της εξέλιξης της νόσου και τη διαχείριση των συμπτωμάτων. Οι στοχευμένες θεραπείες και οι ανοσοθεραπείες αναδύονται επίσης ως πιθανές θεραπευτικές επιλογές, γεγονός που καταδεικνύει τη σημασία της ακριβούς σταδιοποίησης μέσω EUS.

EUS στην παρηγορητική θεραπεία

Το ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα έχει τη δυνατότητα να προσφέρει παρηγορητική θεραπεία του πόνου σε περιπτώσεις μη χειρουργίσιμου καρκίνου του παγκρέατος. Ο πόνος δυστυχώς μπορεί να συνοδεύει περιπτώσεις όπου ο καρκίνος διηθεί τα νεύρα. Συνήθως τα φάρμακα που βοηθούν το πόνο έχουν παρενέργειες όπως η δυσκοιλιότητα, η υπνηλία κ.ά. Η νευρόλυση του κοιλιακού πλέγματος που είναι μια διαδικασία που γίνεται μέσω EUS, δίνει μια καλή αποτελεσματικότητα στον έλεγχο του πόνου σε αυτές τι περιπτώσεις. Γϊνεται με την έγχυση οινοπνεύματος εντός των γαγγλίων του κοιλιακού άξονα, ώστε να μπλοκαριστεί η οδός που μεταδίδεται ο πόνος κεντρικότερα στον εγκέφαλο. Από την εμπειρία μας βλέπουμε ότι έχει καλύτερα αποτελέσματα εάν γίνει νωρίς. Η νευρόλυση του κοιλιακού πλέγματος είναι μια τεχνική που εφαρμόζεται από την ομάδα μας.

Μια επίσης χρήσιμη τεχνική που συμβάλει στην θεραπεία του μη χειρουργίσιμου καρκίνου του παγκρέατος είναι η τοποθέτηση στερεοδεικτών (fiducials) μέσω ενδοσκοπικού υπερήχου για την επίτευξη στεροτακτικής ακτινοθεραπείας με την τεχνολογία CyberKnife. Η διαδικασία περιλαμβάνει την τοποθέτηση εντός του όγκου του παγκρέατος μικροσκοπικών ράβδων χρυσού, που βοηθούν τον σχεδιασμό και την εφαρμογή ακτινοθεραπείας στον όγκο, μετριάζοντας έτσι τις παράπλευρες βλάβες σε άλλα όργανα.

Η συμβολή της γαστρεντερολογικής ομάδας AthensGastro του Δ Παναγιωτακόπουλου

Ο καρκίνος του παγκρέατος είναι ένας τρομερός αντίπαλος, αλλά η έγκαιρη ανίχνευση και η ακριβής σταδιοποίηση μέσω του ενδοσκοπικού υπερήχου (EUS) αποτελούν φάρο ελπίδας στον αγώνα κατά αυτής της θανατηφόρας νόσου. Με βελτιωμένα ποσοστά επιβίωσης και τη δυνατότητα θεραπευτικής αγωγής σε περιπτώσεις πρώιμου σταδίου, το EUS αποτελεί ζωτικής σημασίας εργαλείο για την έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση του καρκίνου του παγκρέατος. Καθώς συνεχίζουμε να προοδεύουμε στον τομέα της ιατρικής απεικόνισης, η EUS αποδεικνύεται ανεκτίμητος σύμμαχος στη μάχη για τη διάσωση ζωών από αυτόν τον τρομερό εχθρό.

H ομάδα του Γαστρεντερολόγου Δημήτριου Παναγιωτακόπουλου έχει πάνω από 15 χρόνια εμπειρίας στο ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα έχοντας αναλάβει μεγάλο αριθμό περιστατικών με καρκίνο παγκρέατος και άλλες νόσους. Η διαγνωστική ακρίβεια μας ξεπερνά το 95% με τη χρήση του EUS. Η συνεργασία με την Κυτταρολόγο Χαριτίνη Σάλλα και άλλους συνεργάτες μας έχει καταστήσει μια από τις πιο δυνατές ομάδες στο χώρο. Μη διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μας για να συζητήσουμε το πρόβλημα σας.